Hasselt Overwaters: Hoe de ree de rekening betaalt (ingezonden door Bas Dohle)

Op woensdagavond 29 januari jl. presenteerde landbouwarchitectenbureau Van Paridon x de Groot, in samenwerking met AM Wonen en de Gemeente Zwartewaterland de ontwikkelvisie “Hasselt Overwaters”. Het plan: 17 duurzame (vooral hele dure) woningen realiseren midden in de prachtige natuur van de Driehoek en de dijk Cellemuiden.

Vol trots en overtuiging werd er die avond benadrukt hoe fantastisch mooi en uniek dit stukje natuur is. U vraagt zich dan wellicht af: ‘Waarom zou je deze natuur dan aantasten door er woningen in te planten?’.  Logischerwijs werd deze vraag ook tijdens de bijeenkomst gesteld. Hierop kon helaas geen duidelijk antwoord worden gegeven. Het enige wat men ons meegaf, was dat de woningen met uiterste zorg zouden worden ontwikkeld. Daarbij zou dit project bevorderlijk zijn voor de natuur en het natuurbehoud… We zijn benieuwd!

Na enig speur- en zoekwerk kan ik u, denk ik, wel het antwoord op de bovenstaande vraag geven. Het ziet ernaar uit dat dit gehele plan om één thema draait: Geld!

Om u dit uit leggen maak ik een sprong terug in de tijd.

In 2003 besloot toenmalig wethouder grondzaken, dhr. Oegema, samen met één andere ambtenaar en grondbelegger, dhr. Schep, over te gaan tot de aankoop van o.a. 51 hectare potentiële bouwgrond in het gebied dat ingeklemd ligt tussen de dijk Cellemuiden en de weg richting Genemuiden (Berendsen, 2004, StadsKoerier z.n., 2004). Het plan was om een nieuwe woonwijk te bouwen met zo’n 600 woningen (Berendsen, 2004). Bij de opzet van dit plan is destijds het College van burgemeester en wethouders ‘per ongeluk’ over het hoofd gezien. Daarbij had dit drietal eveneens ‘vergeten’ om verslagen van dit plan te schrijven en om de conceptsamenwerking tussen de gemeente en Montferland Beheer kenbaar te maken. Om niet nog meer oude koeien uit de kolk te halen, laat ik deze financiële, zwarte bladzijde van de gemeente Zwartewaterland voor wat het is. Ik sluit dit stukje geschiedenis dan ook af met een beknopt resultaat van dit alles: in mei 2004 wordt wethouder Oegema gevraagd zijn ontslag in te dienen; de plannen voor de woonwijk verdwijnen tijdelijk in de ijskast.

De vraag die nu opkomt is: ‘En nu? Wie betaalt die rekening?’ In het krantenartikel uit de Zwolse Courant van 27 januari 2004 staat namelijk dat deze 51 hectare grond zijn aangekocht voor een gemiddelde prijs van €11,50 per vierkante meter (Berendsen, 2004). Concreet komt dat neer op een bedrag van zo’n €5 865 000… Om de fout nog iets groter te maken: in de ontwikkelvisie van Van Paridon x de Groot (2019) wordt er over een gebied van 76 hectare gesproken. Dit zou dan neerkomen op een bedrag van ongeveer €8 7400 00. Nu kan ik niet in uw portemonnee kijken, maar voor mij zou dat een héél duur foutje zijn (echter ben ik maar een simpele docent en als u het nieuws de afgelopen tijd heeft gevolgd, weet u dat je daar ook geen miljonair van wordt…, maar dat is een andere discussie).

Zonder echt antwoord te hebben verkregen op de vorige vraag, dienen de volgende vragen zich al aan: ‘Maar waarom belanden deze plannen dan in de ijskast? En waarom kunnen we dat gebied niet lekker vol bakstenen en kunststof kozijnen knallen?’ Helaas kan ik ook op deze vragen niet zo snel een antwoord vinden. Het meest voor de hand liggende antwoord lijkt mij te komen uit het onderzoeksrapport van de Provincie Overijssel uit april 2002.

Hierin stellen Gerritsen, Bremer en Hanzelhorst (2002) dat de polder Mastenbroek een landbouwgebied is met “grote natuurwaarden”. Dit is volgens hen o.a. te danken aan gebrekkige waterbeheersing, de grote rust ten gevolge van het geringe aantal wegen en de nabijheid van een drietal internationale natuurgebieden waarmee legio verbanden bestaan. Op een kaart uit dit rapport blijkt zelfs dat binnen de polder Mastenbroek er een aantal gebieden als “botanisch waardevol-zeer waardevol” zijn aangewezen. Het zal u niet verbazen dat deze zeer waardevolle natuurgebieden precies die gebieden zijn waar het drietal ‘ondernemers’ destijds zijn pijlen op had gericht om de 600 woningen te realiseren. Wat uiteindelijk de exacte reden voor deze tijdelijke annulering is, weet ik niet.

Van Paridon x de Groot (2019) spreekt over ‘een verandering van de markt waardoor er destijds besloten is om van dit plan af te zien en de samenwerking tussen de gemeente en AM Wonen te beëindigen’. Om toch wat pleisters op de financiële wonden te plakken, is de afgelopen jaren een aantal hectare verkocht en verpacht aan de agrariërs die in dit natuurgebied werken en wonen. Wat deze pleisters in euro’s hebben opgeleverd…? Geen idee! Het zal in ieder geval een stuk minder zijn dan de aankoopprijs van deze fout. Opvallend is echter wel dat uit het onderzoek in 2002 al is gebleken dat dit gebied een zeer waardevol stukje natuur is en dat anno 2020 deze waarde compleet lijkt te zijn verdwenen…! Tot zover dit beknopt historisch overzicht. Met een aantal miljoen schuld neem ik een sprong vooruit en kom ik uit in 2017.

Omdat geld toch geld is en schulden moeten worden voldaan, komt de Gemeente Zwartewaterland medio 2017 met een nieuw plan voor dezelfde locatie: kleinschalige en duurzame woningbouw. In de ontwikkelvisie van Van Pardion x de Groot (2019) wordt er over een ‘aanscherping en onderbouwing’ gesproken. De ontwerpschetsen en plannen die in oktober 2017 op de raadsvergadering gepresenteerd zijn, zouden vervolgens in overleg met de betrokken partijen en de direct omwonenden zijn afgestemd. Belangrijkste uitgangspunten zijn: het behoud van de natuurwaarden en de rust en privacy van de bewoners, aldus dit rapport (Van Paridon x de Groot, 2019).

Over die afstemming en dat overleg denken de direct omwonenden anders, maar die vergeten we voor het gemak weer even. Afgezien van een aantal berichten, waarin de gemeente aangeeft bezig te zijn met de herontwikkeling, blijft het van 2017 tot eind 2019 relatief stil.

Rond november 2019 worden de bewoners middels een brief uitgenodigd voor de informatiebijeenkomst op 29 januari 2020. Eén van de eerste uitspraken van die avond is dat er de afgelopen jaren hard is gewerkt aan het bijstellen van het plan. Niet alleen de landbouwarchitect, maar ook de projectontwikkelaar en de gemeente zijn druk bezig geweest om alle opties te bekijken en onderzoek te doen naar de mogelijkheden… Kortom: een stijging van de kosten denk ik zo.

Evenals in 2004 lijken het ook nu drie partijen te zijn die het voortouw nemen. De bewoners van dit gebied worden, voor het gemak (?), wederom buiten beschouwing gelaten. Toch opvallend voor een gemeente waarin politieke partijen actief zijn die in hun verkiezingsprogramma’s teksten opnemen als: ‘Iedereen telt mee en is waardevol’ en ‘Het gemeentebestuur zoekt actief contact met de bewoners en luistert naar gevoelens en argumenten’ (klaarblijkelijk wat loze uitspraken uit de verkiezingscampagnes en partijprogramma’s van diverse partijen uit de huidige gemeenteraad). De bewoners waren dan ook totaal overrompeld toen de gemeente dit ‘fantastische plan’ presenteerde. Naast de onderwerpen met betrekking tot het natuurbehoud, kwamen er vragen aangaande de gevolgen van de aanleg van nieuwe wegen, de veiligheid van de huidige bewoners, de gevolgen voor de fragiele dijk en de inbreuk op de rust en privacy. Helaas kon de gemeente daar geen passend antwoord op geven.

Ook kon er geen verklaring worden gegeven voor het feit dat de gemeente veelal tegen de bouw van kleine schuurtjes en stallen is, maar wel het plan heeft om zelf 17 giga woningen te gaan bouwen. Het is toch enigszins opmerkelijk te noemen dat dit plan, met alle gevolgen van dien, niet schadelijk, sterker nog bevorderlijk is voor de natuur (?!). Ik ga er dan ook vanuit dat er in de verkoopbrochure van deze woningen, voorwaardelijke eisen worden opgenomen als: ‘Uitsluitend bestemd voor mensen zonder auto of gillende kinderen’ en ‘niet meer dan 5 gasten op uw verjaardag i.v.m. de herrie en mogelijke schade aan de dijk!’ Om de discussie tussen de bewoners en de gemeente de kop in te drukken werd de bijeenkomst afgesloten. Men werd naar de hal geleid, om nogmaals naar de visie te kijken. Wel werd er beloofd de bewoners (wederom) te betrekken bij de plannen en de ontwikkelingen…

Vol verwachting klopt ons hart… Nog steeds! Mijn hart ging dan ook sneller kloppen toen BuitenGewoon Zwartewaterland mij, geheel op eigen initiatief van de partij, uitnodigde om naar mij en mijn verhaal omtrent dit alles te luisteren. Tot nu toe lijkt BGZ dan ook de enige partij binnen onze gemeente die de daad bij het woord voegt en wel oprechte interesse toont in de stem van burgers en het belang van de natuur. Echter blijft er één vraag tot op heden onbeantwoord, namelijk: ‘En nu? Wie betaalt die rekening? Op de informatieavond van afgelopen maand fluisterde de projectontwikkelaar Nijland mij toe dat het zeker geen huizen van drie ton worden. Kijkend naar de plannen lijkt mij dat ook zeer onwaarschijnlijk.

Al met al ziet het er dus naar uit dat de nieuwe, duurzame en ecologisch verantwoorde bewoners deze rekening deels gaan voldoen. Desondanks blijft er één groep over die het leeuwendeel zal ‘betalen’: de natuur! Het is de mens wederom gelukt om zich boven de natuur te plaatsen en zonder enige vorm van schaamte dit kwetsbare en bovenal botanisch waardevol-zeer waardevolle gebied (Gerritsen, Bremer en Hanzelhorst 2002) te gronde te gaan richten. Ach… Die boompies, die reeën, vleermuizen en weidevogels… Who cares? En die dijk houdt vast wel stand… Indien die het toch begeeft, staan de nieuwe huizen hoog en droog op palen en terpjes. De bewoners van de bestaande woningen zullen wel kaplaarzen gedoneerd krijgen (als dat ten minste nog binnen het budget past)! Ik kijk nu al uit naar de waarschuwingsbordjes met teksten als: ‘Opgepast overstekend duurzaamecologisch-verantwoord gezin!’ Of nee wacht…! Was het niet iets met ‘overstekend wild’…? Wild… Wat is dat ook alweer? Gelukkig hebben we de foto’s nog. En zoals Wim Sonneveld het in 1974 al bezong: “…Wat leefden ze eenvoudig toen in simp’le huizen tussen groen Met boerenbloemen en een heg Maar blijkbaar leefden ze verkeerd Het dorp is gemoderniseerd En nou zijn ze op de goeie weg…”

Bas Dohle, bewoner Cellemuiden

Bronnen:

Berendsen, G. (2004, 27 januari). ‘Hasselt met woningen ’t water over’. Zwolse Courant. Geraadpleegd op 2 februari 2020

Gerritsen, G.J., Bremer, P., Hazelhorst, H. (2002). De natuurwaarden van de polder Mastenbroek en de betekenis van de polder voor de omringende Vogelrichtlijngebieden. Provincie Overijssel. Geraadpleegd op 1 februari 2020

Van Paridon x de Groot, AM Wonen, Gemeente Zwartewaterland (2019). Hasselt Overwaters. Ontwikkelingsvisie Landschappelijk, waterveilig en duurzaam wonen in Hasselt Overwaters/Mastenbroek. Opgehaald van: https://simsite.zwartewaterland.nl/docu ment.php?m=43&fileid=48322&f=d6149 6d71d31b6f06d0338861e8c57aa&attach ment=0&c=52045 Geraadpleegd op 30 januari 2020

Z.n. (2004, 17 november 2004). Grondpolitiek voltrok zich volledig buiten zicht college. StadsKoerier. Geraadpleegd op 2 februari 2020

Z.n. (2004, 29 september). Blunders in grondpolitiek. StadsKoerier. Geraadpleegd op 2 februari 2020