Boek laat geschiedenis Joods leven in Zwartewaterland herleven

Foto Jan van Kleef

‘Denken jullie nog aan ons?’ is woensdagmiddag gepresenteerd in het gemeentehuis. Het boek verhaalt over de geschiedenis van het Joodse leven in Zwartewaterland, iets dat met de Tweede Wereldoorlog vrijwel verdween uit de gemeente.

Het is een uitgave van de stichting Herdenking Joods Leven Zwartewaterland (HJLZ) en komt op een ‘actueel moment’, volgens stichtingsvoorzitter Barend Vinke. Hij schenkt daarbij aandacht aan antisemitisme. “Iets dat van alle jaren is, maar het is vooral erger geworden na 7 oktober 2023”, merkt hij op.

Daar sluit burgemeester Eddy Bilder zich bij aan. “We moeten ons steeds realiseren hoe wij ons vandaag de dag hebben te verhouden tot de Joden en het land Israël”, zegt hij. “Wij hebben daar een rekening openstaan en moeten dus lessen uit de geschiedenis willen leren.”

Dat is het geval met het boek, dat nogal wat voeten in aarde had. In 2015 verscheen al een boek over het Joodse leven in Hasselt, van de hand van Geke Mateboer. Wout van Olst volgde drie jaar later met een boek over de Genemuider familie Herschel.

Maar over Zwartsluis was nog geen boek, zegt Barend Vinke. Daar werd over nagedacht, maar toen de plannen concreter werden, bleek een boek over heel Zwartewaterland ook een mogelijkheid. Ruim drie jaar geleden werd het eerste contact met de schrijvers gelegd.

Dat zijn Joep Boerboom en Frits Schmidt. Boerboom vertelt tijdens de presentatie over de familie Brest, die een kledingwinkel had in Zwartsluis. Schmidt begint met een beeld van de Nieuwstraat in 1861. Ook daar woonden Joodse familie, zoals Moses van Cleef die de Bank van Lening exploiteerde.

In het boek worden nog meer Joodse inwoners van Zwartewaterland beschreven. Ze waren geen aparte, losstaande groep, benadrukt Vinke. “Ze waren geïntegreerd in de gemeenschap en hoorden erbij.”

Dat zegt ook opperrabbijn Binyomin Jacobs in zijn toespraak. “Ze waren Joods, maar ze waren wel overal. Overal zijn er Joodse begraafplaatsen. Er was zoveel rijkdom en daar is niets meer van over.”

Dat kan zomaar weer gebeuren, waarschuwt hij. “Had het boek niet eerder geschreven moeten worden? Nee, het is juist nu van vitaal belang, nu de laatste overlevenden er niet lang meer zullen zijn. Het kan zo weer gebeuren en we zien het weer gebeuren.”

Op de voorkant van het boek zijn Rosetta Brest-van Dam en haar kleindochter Roosje te zien voor de synagoge in Zwartsluis. Een symbolisch beeld, volgens Boerboom. “Dat is een van de weinige beelden waarop je Joodse inwoners én een symbool van het Joodse leven in Zwartewaterland ziet.”

Het boek is voor 25 euro te verkrijgen in de boekhandel.